ENÜREZİS NOKTURNA
İstem dışı olan idrar çıkışına enürezis denmektedir. Bu durum daha çok gece uyku esnasında oluştuğundan enürezis nokturna adını almaktadır. Ancak bu durumdaki çocuklarda teşhisin konulabilmesi için gereken yaş alt sınırı 5 (beş)’tir. Beş (5) yaşını doldurmamış bir çocuğun gece idrar kaçırması ise doğal olarak kabul edilmektedir ve 5 yaşını doldurana kadar da tedavi önerilmemektedir.
Yapılan araştırmalara göre 5 yaşındaki erkek çocuklarda gece işemelerinin sıklığı % 7; kızlarda aynı yaşta % 3 olarak saptanmıştır. Bu oranlar 10 yaşında erkeklerde % 3’e; kızlarda % 2’ye düşmektedir. 18 yaşına gelen erkeklerde % 1, kızlarda ise biraz daha düşük bir yüzdede sürebilmektedir. Bu çocuklarda yaşıtlarına göre gelişimsel gecikmeler de saptanmıştır. 5 yaş sonrasında tedavisiz kendiliğinden iyileşme oranı % 5-10 arasında bulunmuştur.
Rahatsızlığın teşhisi için en az 3 ay süre ile haftada en az 2 kez idrar kaçırmanın olması ya da toplumsal, mesleki işlevsellikte, okul başarısında düşmeye ve sorunlara yol açması , kişinin 5 yaşından büyük olması gerekmektedir. Ayrıca idrar kaçırma durumu başka bir ilacın yan etkisine bağlı olmamalı, kişide idrar kaçırmaya sebep olabilecek bir hastalık olmadığı tespit edilmelidir (şeker hastalığı, ürolojik ya da nörolojik hastalıklar gibi).
Enürezis riskini arttıran durumlar:
-Yoğun psikososyal sorunlar içinde olan ve olumsuz çevresel koşullarda yaşayan çocuklar
-Baba ya da annenin boşanma ya da ölüm sonucu kaybı da önemli etkenlerdendir. Özellikle daha öncesinde idrar kontrolünün sağlandığı çocuklarda sonradan 5-8 yaşları arasında idrar kaçırma bu nedenle tekrar başlayabilmektedir.
-Yeni bir kardeşin doğması.
-Davranışsal bozukluklar gösteren çocuklarda mesane kapasitesinin daha sınırlı olduğu ve bu durumun daha sık gözlendiği saptanmıştır.
-Yapılan çalışmalara göre ailede anne, baba ve diğer akrabaların geçmiş yaşantılarında bu sorun var ise, çocuklarda da enürezis riski 5-7 kat artmaktadır.
Çocukta gece işemeleri varlığında yapılması gereken incelemeler:
Öncelikle idrar yollarında mikrobik bir durum varlığı, basit bir idrar tahlili ile araştırılabilir. Bu duruma idrar yollarının özelliği nedeniyle daha çok kız çocuklarında rastlanmaktadır. Daha nadiren rastlansa da idrar yollarındaki yapısal kusurlar varlığı radyolojik incelemeler ile belirlenebilir. Nörolojik muayene ve şeker hastalığı varlığı açısından kan şeker düzeyi araştırılmalıdır.
Çocuklarda veya nadiren ergenlik ve erken erişkinlik dönemlerinde görülen gece işemesinin tespit edilebilir başka bir nedeni yok ise; neden uykunun aşırı ağır olmasıdır. Bu durumda idrarın yeterince mesanede tutulmasına olanak veren “farkındalık” düzeyi uykusu ağır olanlarda bulunmaz. Kişi gece uyurken idrarının geldiğinin farkına varmadan, idrarını kaçırır. Gece idrar kaçırması olmayanlar ise idrarları geldiğinde sabaha kadar tutabilirler, veya hemen idrarlarını yapmak için tuvalete gidebilirler.
Burada, ağır uyku durumunda, mesanenin (idrar kesesinin) çıkışındaki idrarı tutan kas yeterince çalışmadığından, idrar tutulamaz ve idrar kaçırılır. Tedavideki amaç gece uykusunun ağırlığını yani derinliğini hafifletmektir.
Ağır uykusu olanlarda aynı zamanda da dikkat eksikliği problemleri sıklıkla da eşlik eder. Uykunun hafiflemesi yine dikkat bozukluğunu düzeltir.
Tedavi:
Yukarıda da belirtildiği gibi, tedavide amaç ağır olan uykunun hafifletilmesidir. Uyku süresi aynı kalabilir.
İlaç tedavisi yanında uygulanabilen psikoterapi, özellikle davranışsal sorunlar yaşayanlarda etkili olmaktadır. Bu özellikle sonradan başlayan idrar kaçırmalarında gereklidir.
Tedavi etmeyen ancak daha çok da ürologlar tarafından önerilen diğer bir yöntem ise, ıslanmaya duyarlı nesnelerle döşenmiş olan özel donanımlı bir yatağın , ıslanma ile ikaz edici bir ses çıkarmasına ve kişinin bu durumu zaman içinde öğrenebilmesine dayanan bir sistemdir. Aslında ‘kapı zili’nin bir şeklidir. Yani sadece uyandırmak için bir zil sisteminin kurulmasıdır.
Irsi (genetik) olsa dahi tedavi gerektirecek bir rahatsızlık olduğundan zaman kaybedilmemelidir. Aile veya çevre belli yaşta geçeceğini söylese/düşünse de tam olarak düzeleceği yani idrar kaçırmanın biteceği yaş konusunda kesin bir zaman söylenemez. Ailesel olanlarda belli bir yaşta geçtiği görülüyor olsa da o anki sorunu yaşayan çocuk için yine de bitebileceği yaş konusunda zaman söylenemez.
Sosyal hayatta sorun yaşatan gece idrar kaçırma aslında çocuğun ve ailenin belli bir yerde gece konaklama/misafirliği zorlaşmaktadır. Sürekli altını ıslatacağını düşünen çocuk gitmek istemezken anne de gidilen yerde sürekli endişe duyar. Böylece gece yatılı olarak bir yere gidilmemeye başlanır.
Yapılan bir hata da alt bezinin bağlanarak idrarın yatağa geçmesinin önlenme çabasıdır. Bu da çocukta güveni artıracağı için idrar kaçırma konusunda ve yatağı ıslatma endişesinişn kalkması nedeniyle idrar kaçırma konusunda pek de yardımcı olmaz. Alt bezi bağlanmasını önermiyoruz.
Gece yatmadan önce idrar kaçırmasın diye çocuklara sıvı içirilmemesi önerilse de sıklıkla bu çocuklarda sanki bir inat/tepki varmış gibi sıvı içeceklerin tüketilmesi artmaktadır. Tüketmemesi söylendikçe daha fazla tüketilir. Zaten idrar kaçırmanın asıl sebebi fazla sıvı alınması da değildir. Sadece biraz daha fazla artıran risk olabilir.
Kaynak: Dr.Murat Eren ÖZEN, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı (Psikiyatr) www.stres112.com.