Sınavsız geçiş, Yatay geçiş ve Dikey geçiş üniversite sınavları ile ilgilenen her öğrencinin mutlaka bir şekilde duyduğu kavramlardır. Genelde de bu kavramlar ve bu kavramların çağrıştırdığı sistemler karıştırılmaktadır. Ülkemizde iyi bir geçiş yapmak isteyen herkes bu sistemleri bilmek zorundadır. Kavramların ne anlama geldiği, sistemlerin nasıl oluştuğunu anlatarak kafada oluşan soru işaretlerini dağıtmak istiyorum.
Öncelikle Sınavsız geçişten bahsetmek istiyorum. Sınavsız geçiş, bir mesleki liseyi bitiren-bitirecek olan öğrencilerin yararlandığı bir sistemdir. Bu sistemde öğrenciler meslek liselerinde okudukları alanları takip eden iki yıllık programlara sınavsız (YGS-LYS’ye girmeden) bir şekilde yerleşebiliyorlar. Öğrencilerin yerleştirme işlemleri sınavsız geçiş üstünlüklerine göre yapılmaktadır. Önemli noktalardan biri de meslek liseli adayların sadece kendi alanından bir önlisans programına gidebilecekleridir. Alanı dışında olan önlisans programlarına meslek liseliler sınavsız geçiş yapamıyorlar. Meslek liseli öğrenciler hangi alanlara sınavsız geçişle gidebileceklerini burada öğrenebilirler.
Dikey Geçiş ise iki yıllık bir üniversite okuyan öğrencilerin dört yıllık bir üniversite okumak için başvurdukları bir sistemdir. Dikey geçiş sistemi sınavla olmaktadır. Adaylar dikey geçiş (DGS) sınavına girer, yeterli puanı aldıkları zaman iki yıllık programa denk düşen dört yıllık programları okuyabilirler. Dikey geçiş sınavına az sayıda öğrenci girmektedir. Ancak kontenjanlar da az olduğu için öğrencilerin dört yıllık bölümlere yerleşmeleri zor olmaktadır.
Yatay Geçiş sitemize sorulan sorulardan anladığımız kadarıyla sınavsız geçişle en fazla karıştırılan sistemdir. Liseler arasında yapılan nakil olayına benzer. Öğrenci A üniversitesinin B bölümde okurken C üniversitesinin B bölümüne geçiş yapabiliyor. Bazen aynı bölümler arasında bazen benzer bölümler arasında yatay geçişler olmaktadır. Yatay geçişin en önemli şartı öğrencinin yatay geçiş yapacağı bölümün taban puanından daha yüksek puana sahip olmasıdır.
Yatay geçişin usul ve kuralları YÖK tarafından belirlenmektedir. YÖK bir takvime bağlı kalarak yatay geçişlerin yapılmasını sağlamaktadır. Merkezi olarak da yapılmaktadır. Yatay geçiş aynı üniversite içinde farklı bölümler arasında olabildiği gibi farklı üniversiteler arasında da olabilmektedir. Devlet üniversitesinden özel üniversiteye, özel üniversiteden devlet üniversitesine yatay geçiş olmaktadır.