Katatonik bireyin belli bir halde iken uzun süre hareketsiz kalması demektir. Katatonik tipi şizofreninin en öne çıkan belirtisi hareket alanındadır.
Katatonik bireyin belli bir halde iken uzun süre hareketsiz kalması demektir. Katatonik şizofreninin en öne çıkan işaretleri hareket alanındadır. Katatonik şeklindeki şizofreninin başlıca özelliği motor hareketsizlik, fazla negativizm, fazla motor faaliyet, seçici konuşmamazlık, istekli davranışlarda acayiplikler, ekolali veya ekopraksiyi kapsayabilen aşikar bir psikomotor bozukluktur.
Ekolali, diğer bir kişinin söylediği bir sözcüğün veya söylencenin papağan benzer şekilde açıkça ve anlamsız bir şeklilde anormal olarak tekrar edilmesidir
Ekopraksi, bireyin başka bir kişinin davranışlarını hiç durmadan taklit edilmesidir. Başka belirtileri ise basmakalıp davranışlar, otomatik baş eğme veya taklitçiliktir. Yoğun Katatonik stuporda kendisini veya diğer bireylerini yaralamasına engel olmak için kişinin yakın gözlem altında tutulması gerekebilir. Bitkinlik veya kendine zarar verme hareketleri de olabilir .
Bedensel hareketsizlik, katalepsi(balmumu esnekliği), ya da hastanın ancak yinelenen şiddetli uyarıcılarla uyandırılabildiği derin uyku veya tepkisizlik hali (stupor)la kendini gösterebilir. Fazla motor faaliyetler ise amaçsızdır ve dış uyarıcılardan etkilenmez. Bu bireyler Katatonik hareketsizlik ve fazla hareketlilik ve heyecan arasında gidip gelebilirler; Fakat her iki halde de bedensel işaretler ön plandadır. Genellikle hasta açık bir vaziyette uzun süre kalır, dışarıdan yapılan ilişki kurma girişimlerine tepkisiz gibidir. Yemez, içmez, konuşmaz, uyumaz, söylenen öğütlere uymaz . Bazen aniden atak , fazla hareketli bir hale gelebilir. Bazen yatağında kımıldamadan sanki komadaymış gibi yatar. Donakalım denilen bu durumunda bazen telkine aşırı yatkınlık görülebilir ve hastaya istediğiniz duruşu verebilirsiniz(mum esnekliği).Katatonik reaksiyonun başlangıcı başka tiplerden daha hızlı olabilir; fakat yüksek bir olasılıkla önceden gerçeklerden kopma ve durgunlukla alakalı belirtiler göstermiştir. Hareketsiz duran katatonik kişilerin kol ve bacakları şişebilir. Hasta dış çevre ile ilişkisini kesmişe benzer gibi görünürse de, aslında etrafta olup bitenleri bilmekte ve kaydetmektedir; ancak tepkisiz görünmektedir. Eksitasyon sırasında iken katatonik kişi büyük bir sıkıntıyla sürekli dolaşarak manasızca durmadan konuşabilir. Artık şizofreninin bu formuna belki de acayip hareketlerin giderilmesinde ilaç tedavisinin başarılı olması sebebiyle az da olsa rastlanmaktadır. İlk başta çoğunlukla 15-25 yaş arasındadır ve aniden olur . Tekrarlanan sima hareketleri ve ilkel atak davranışlar görülebilir.
Teşhis ve Tedavi
Psikoz bulguları başlamasının ardından asgari6 ay sürmesi gerekir ki hastaya şizofreni tanısı konulsun. Şayet daha az zaman geçti ise hastanın teşhisinin konması mümkün değildir (kısa psikotik bozukluk , şizofreni benzeri bozukluk , vs). Bazı durumlarda şizofreni yaşanılan sıradan tıbbi bir duruma bağlı olarak ta ortaya çıkabilir. Bunun farkını tam olarak bulmak olası değildir . Fakat hastalıkla şizofreni arasındaki ilişkiyi bilim açısından doğrularsak bundan söz edilebiliriz.
Şizofreni hastalığının tedavisinde ilk ortaya çıkan ilaçlar ise büyük ufuklar açmıştır. Bu yeni çıkan ilaçların bazen yıllarca insanlardan kaçmış kişilere bile yararlı olduğu görülmektedir. Şizofreni tedasinde ilaçlar ilk sırayı almaktadır. Psikoterapilerin bu hastalığı tedavi etme önceliği neredeyse yok gibidir. Toplumsal yardımlar ise sosyal uyumun daha iyi olmasını sağlar. Bu şekilde şizofreni hastalığının daha iyi hale gelmesi sağlanabilir.